Trypetoptera punctulata (SCOPOLI, 1763)

Dubiel, Grzegorz & Bystrowski, Cezary, 2019, Dichetophora obliterata (Fabricius, 1805) - nowy gatunek w faunie Polski (Diptera: Sciomyzidae), Dipteron (Oxford, England) 35 (4), pp. 64-71 : 66-71

13. Trypetoptera punctulata (SCOPOLI, 1763)

Materiał: BŚl, Dolina Zimnika [ CA60 ], przy strumieniu, 16.06.2017, 2♂♂; BŻ, sucha łąka

w Soblówce [ CV67 ], 08.09.2017, 2♂♂ .

66

Rodzaj Dichetophora RONDANI, 1868 należy do plemienia Tetanocerini charakteryzującego się brakiem silnej, dobrze wykształconej, szczeciny u podstawy biodra pierwszej pary kończyn oraz żyłką pachową (analną) sięgającą brzegu skrzydła. Do cech charakterystycznych rodzaju Dichetophora należy obecność jedynie dwóch szczecin na scutellum oraz charakterystyczna siateczkowata struktura ubarwienia skrzydeł ( RYC. 1A, 2A). Obejmuje on dwa palearktyczne gatunki oraz kilka innych występujących w Australii ( ROZKOŚNÝ 1984). Z Europy znane są: Dichetophora obliterata (FABRICIUS, 1805) oraz D. finlandica VERBEKE, 1964 . D. obliterata jest gatunkiem szeroko rozmieszczonym w Europie, głównie na południu i zachodzie, występuje także w Maroku, Turcji, Iranie i Iraku ( KHAGHANINIA et al. 2018). D. finlandica w Europie ma bardziej północne i wschodnie rozmieszczenie od poprzedniego gatunku ( BEUK, PAPE 2016). Różnica między tymi dwoma gatunkami sprowadza się do obecności dwóch szczecin postalarnych ( Ryc. 2B) oraz zgrubienia szczytowej części gonostylusa u D. obliterata , podczas gdy D. finlandica ma tylko jedną szczecinę postalarną ( Ryc. 1B) a gonostylus samca jest wąski na całej długości. Okazy D. obliterata są też zazwyczaj większe od D. finlandica . Opisano dotychczas stadia rozwojowe oraz biologię jedynie D. obliterata (VALA et al. 2011) . Larwy I-go stadium w warunkach laboratoryjnych były parazytoidami Lauria cylindracea (DA COSTA, 1778), lądowego ślimaka z rodziny Lauriidae należącej do ślimaków płucodysznych. Larwy II- go i III-go stadium rozwojowego żerowały na ślimakach z rodzajów Helicella FÉRUSSAC, 1821 oraz Theba RISSO, 1826 . Zimuje larwa III-go stadium, przepoczwarczenie ma miejsce wewnątrz lub na zewnątrz muszli żywiciela, imagines pojawiają się w maju, a złożone jaja podlegają długiemu (co najmniej dwumiesięcznemu) okresowi diapauzy. Dotychczas z terenu Polski w sposób pewny wykazano jedynie obecność D. finlandica , choć część starszych okazów z rodzaju Dichetophora nie była dostępna przy rewizji krajowych Sciomyzidae ( ZATWARNICKI 1985) . D. finlandica jest gatunkiem stwierdzonym w większości krain w Polsce, od Pobrzeża Bałtyku po Tatry ( ZATWARNICKI 1985). Oba gatunki, poprzez swój związek troficzny ze ślimakami lądowymi odławiane są w środowiskach bardziej suchych niż typowe dla pozostałych Sciomyzidae obszary podmokłe ( BARENGREGT 2014).

Występowanie D. obliterata w naszym kraju nie jest zjawiskiem zaskakującym, gdyż gatunek ten był już wcześniej wykazywany w krajach ościennych (Czechy, Niemcy, Słowacja) ( BEUK, PAPE 2016). Możliwe także, że był on już u nas odławiany wcześniej, gdyż nie wszystkie okazy z rodzaju Dichetophora były dostępne rewizji przeprowadzonej przez ZATWARNICKIEGO (1985). Zbiór autorów z terenu Beskidu Śląskiego obejmuje, oprócz D. obliterata także 12 innych gatunków Sciomyzidae wymienionych powyżej. Najczęściej odławiane były L. unguicornis (31 szt.) oraz Ph. schoenherri (9 szt.). Stwierdzono ponadto jeszcze kilka gatunków z rodzajów Pherbellia i Tetanocera , ale wobec braku samców w zebranym materiale, oznaczenia w tych bogatych w gatunki rodzajach jedynie na podstawie samic uznano za niepewne i dlatego nie zostały one wymienione w pracy.

W trakcie wcześniej prowadzonych badań, z obszaru Beskidu Zachodniego, którego część stanowi Beskid Śląski, wykazano: Colobaea pectoralis (ZETTERSTEDT, 1847) , Pherbellia albocostata (FALLÉN, 1820) , Ph. annulipes (ZETTERSTEDT, 1846) , Ph. brunnipes (MEIGEN, 1830) , Ph. dubia (FALLÉN, 1820) , Ph. griseola (MEIGEN, 1820) , Ph. nana (FALLÉN, 1820) , Ph. ventralis (FALLÉN, 1820) , Pteromicra glabricula (FALLÉN, 1820) , Antichaeta analis (MEIGEN, 1830) , A. brevipennis (ZETTERSTEDT, 1846) , Elgiva cucularia (LINNAEUS, 1766) , Euthycera chaerophylli (FARBRICIUS, 1789) , Hydromya dorsalis (FABRICIUS, 1789) , Ilione albiseta (SCOPOLI, 1763) , Pherbina coryleti (SCOPOLI, 1763) , Psacadina verbekei

67

ROZSKOŚNÝ, 1975, Sepedon sphegea (FABRICIUS, 1781) , S. spinipes (SCOPOLI, 1763) , Tetanocera fuscinervis (ZETTERSTEDT, 1848) , T. hyalipennis VON ROSER, 1840 , T. phyllophora MELANDER, 1920 , T. sivatica MEIGEN 1830 ( ZATWARNICKI 1985). Łącznie wykazano zatem dotychczas z tej krainy 36 gatunków Sciomyzidae (51% krajowej fauny). Interesującym kierunkiem badań byłoby skorelowanie fauny Sciomyzidae z fauną ślimaków różnych rejonów kraju, jednak dotychczas opublikowane dane (zarówno w odniesieniu do malakofauny jak i fauny muchówek) nie są wystarczające do przeprowadzenia takich analiz. Badania takie są szczególnie istotne w kontekście wpływu procesów urbanizacji i gospodarki człowieka na faunę ślimaków ( SULIKOWSKA-DROZD 2007, JURKIEWICZ-KARNKOWSKA 2018), które powinny mieć także swoje odbicie w zmianach fauny muchówek troficznie związanych ze ślimakami. Niewystarczająco poznane są także stadia preimaginalne oraz zależności troficzne wielu gatunków Sciomyzidae .

PODZIĘKOWANIA

Autorzy pracy pragną podziękować PROF. DR HAB. TADEUSZOWI ZATWARNICKIEMU za sprawdzenie poprawności oznaczenia Dichetophora obliterata oraz oznaczeń innych wątpliwych rekordów muchówek z rodziny Sciomyzidae .

68

LITERATURA

BARENGREGT A. 2014. Nederlandse waarnemingen van het genus Dichetophora (Sciomyzidae). De Vliegenmepper 23 (1): 4-7.

BORISOVA N., WOŹNICA A.J., SOSZYŃSKA-MAJ A. 2018. Some data about the winter active Diptera (Insecta) of the Chuvash Republic. 91-97 [IN:] Scientific proceedings of the State Nature Reserve «Prisursky » L.V. EGOROV (Ed.). Vol. 33: 91-97, Il. tab. 978-5-904025-29- 8 2018.

BEUK, P., PAPE, T., 2016. Fauna Europaea: Diptera: Sciomyzidae. Fauna Europaea. Available online: https://fauna-eu.org/ [September 22, 2019].

JURKIEWICZ-KARNKOWSKA E. 2018. The influence of urbanisation on aquatic mollusc fauna: the Krzna River (East Poland). Folia Malacologica 26: 197-205.

KHAGHANINIA S., KAZERANI F., VALA J.-C. 2018. New data about snail-killing Flies (Dipera, Sciomyzidae) in Iran. Vestnik Zoologii 52 (1): 21–30.

KNUTSON L.V., VALA J.-C. 2011. Biology od snail-killing Sciomyzidae Flies. Cambridge University Press. 506 ss.

ROZKOŚNÝ R. 1984. The Sciomyzidae (Diptera) of Fennoscandia and Denmark. Fauna Entmologica Scandinavica, vol. 14, 224 ss.

69

SULIKOWSKA-DROZD A. 2007. Malacofauna of a city park – turnover and persistence of species through 40 years. Folia Malacologica 15: 75-81.

VALA J.-C., CAILLET CH., GASC CH. 1987. Biology and immature stages of Dichetophora obliterata, a snail-killing fly (Diptera: Sciomyzidae). Canadian Journal of Zoology 65 (7): 1675-1680.

ZATWARNICKI T. 1985. Sciomyzidae (Diptera) of Poland – a faunistic review. Polskie Pismo Entomologiczne 55: 343-380.

ZATWARNICKI T., KUNDERAK K. 2007. Sciomyzidae. [IN:] BOGDANOWICZ W., CHUDZICKA E., PILIPIUK I., SKIBIŃSKA E. (red.): Fauna Polski. Charakterystyka i wykaz gatunków. Tom II, MiIZ PAN, Warszawa. Pp. 124-125, 505 pp.

SUMMARY

In the course of faunistic research of the first author on parasitic flies of the Silesian Beskids and adjacent areas, in the years 2013-2017 dozens of flies from the Sciomyzidae family were collected, among which there were two females of Dichetophora obliterata . The fly was not yet known from Poland, although occurring in neighboring countries. Females of D. obliterata was collected in Kurów, [CA80] (Beskid Makowski) – 18.07.2017 and on meadow in Mikuszowice [CA61] (Silesian Beskids) – 25.09.2017.

World fauna the Sciomyzidae family (snail-killing flies) includes about 600 species (BORISOVA et al. 2018) of small to medium-sized flies, most of which are trophically associated with freshwater or land snails. So far, 70 species belonging to 20 genera have been identified from Poland (ZATWARNICKI & KUNDERAK 2007). ZATWARNICKI (1985) summarized results of the previous researches on Sciomyzidae in Poland, determining the state of knowing their distribution in the country as uneven and predicting, based on the results of research carried out in adjacent countries, the ability to detect at least 6 further species. The genus Dichetophora RONDANI, 1868 is characterized by the lack of strong bristles at the base of the tip of the first pair of limbs and the anal vein reaching the edge of the wing. The characteristic features of the genus Dichetophora include the presence of only two bristles on the scutellum and characteristic reticular coloration of wings. The genus includes two Palearctic and several Australian species (ROZKOŚNY 1984). D. obliterata is a species widely distributed in Europe, mainly in the southern and western part and also occurs in Morocco, Turkey, Iran and Iraq (KHAGHANINIA et al. 2018). D. finlandica in Europe has a more northern and eastern distribution than the previous species (BEUK, PAPE 2016). The differences between these two species are reduced to the presence of two postalar bristles and the thickening of the peak of gonostylus in D. obliterata , while D. finlandica has only one bristle and the male gonostylus are narrow over their entire length. The specimens of D. obliterata are also usually larger than D. finlandica . Only the stages of development and biology have been described so far for D. obliterata (VALA et al. 2011) . The hosts of 1st larval stage in the laboratory conditions were Lauria cylindracea (DA COSTA, 1778), a land snail from the Lauriidae family belonging to the lungworm snails. The larvae of the 2nd and 3rd developmental stages were feeding on snails from the genera Helicella FÉRUSSAC, 1821 and Theba RISSO, 1826 . Species spend winter in IIIrd larval stage, pupation takes place inside or outside the host shell, adult form appears in May, the eggs are subject to a long (at least two months) a period of diapause. So far, only the presence of D. finlandica has been shown from the Polish territory, although some of the older specimens of the genus Dichetophora were not available for the review of the

70

national Sciomyzidae (ZATWARNICKI 1985) . D. finlandica is a species that is probably found throughout Poland, from the Baltic sea coast to the Tatra Mts. Both species, thanks to their trophic connection with land snails, are caught in environments drier than the typical wetlands, which other Sciomyzidae usually occur (BARENGREGT 2014).

The occurrence of D. obliterata in Poland is not a surprising phenomenon, as this species has already been found in neighboring countries ( Czech Republic, Germany, Slovakia) (BEUK, PAPE 2016). The collection of authors from the area of the Beskid Śląski includes, besides D. obliterata , also 12 other Sciomyzidae species. In total with earlier published material, 36 species of Sciomyzidae (51% of the Polish fauna) have been identified so far from this area.

======================================================================== * Editorial remarks:

* Papers of the 35th volume of Dipteron are dedicated to the late AGNIESZKA DRABER-MOŃKO.

71