Brachyopa pilosa COLLIN, 1939

Mielczarek, Łukasz, Żóralski, Robert & Trzciński, Paweł, 2019, Przegląd rodzajów Brachyopa Meigen, 1822 i Hammerschmidtia Schummel, 1834 (Diptera: Syrphidae) w Polsce, Dipteron (Oxford, England) 35 (4), pp. 140-177 : 153-155

Brachyopa pilosa COLLIN, 1939

MATERIAŁ: (184 ♂♂, 44 ♀♀). Pobrzeża Południowobałtyckie. Szczecin = „Stettin” [ VV 71], 8 V 1911, 1 ♀, 13 V 1911, 1 ♂, 16 V 1911, 1 ♀, 18 V 1911, 1 ♂, leg. G. SCHROEDER, coll. MiIZ PAN ( SCHROEDER 1912, jako B. bicolor, KARL 1935 ); Gdynia-Redłowo: Polanka Redłowska [ CF 44], 18 V 1998, 2 ♂♂, leg. JKK, coll. RŻ (ŻÓRALSKI et KOWALCZYK 2017); Nadmorski PK: Rez. Widowo [ CF 17], 6 V 2000, 1 ♂, leg. BS, coll. RŻ; Trójmiejski PK: Polana Krykulec [ CF 34], 28 V 2003, 1 ♀, leg. JKK, coll. RŻ ( KOWALCZYK et GARBALEWSKI 2004, ŻÓRALSKI et KOWALCZYK 2015); Rez. Kępa Redłowska [ CF 44], 3 V 2009, 1 ♀, 5 V 2016, 1 ♂, leg. RŻ (ŻÓRALSKI et KOWALCZYK 2017); Reda-Pieleszewo: nad rz. Redą [ CF 25], 12 V 2015, 1 ♀, leg. RŻ, 19 V 2015, 1 ♂, leg. RŻ; PK Mierzei Wiślanej: Krynica Morska, „Wielbłądzi Garb” [ DF 02], 8 V 2016, 1 ♀, leg. RŻ. Pojezierza Południowobałtyckie. Kaszubski PK: Garcz [ CF 12], 20 V 1998, 1 ♀, leg. JKK, coll. RŻ; Wielkopolski PN: o.o.ś Las Mieszany na Morenie, żółte miski [ XT 29], 10 VI 2005, 1 ♂, leg. PT; Poznań: Jezioro Rusałka, na topoli [ XU 20], 26 IV 2010, 10 ♂♂, leg. PT, 21 V 2010, 3 ♂♂, leg. PT, 21 IV 2011, 26 ♂♂, leg. PT; Poznań: Ogród Botaniczny [ XU 20], 20 IV 2011, 1 ♀, leg. PT (TRZCIŃSKI et AL. 2014); Wielkopolski PN: o.o.ś. Suche Zbocza, na dębie Quercus [ XT 19], 22 IV 2011, 6 ♂♂, leg. PT; Wielkopolski PN: o.o.ś. Pojniki [ XT 29], 1 V 2011, 1 ♂, leg. PT; Lisówki ad. Stęszew (otulina Wielkopolskiego PN) [ XT 19], 19 IV 2018, 7 ♂♂, 18 IV 2019, 1 ♂, 1 ♀, 19 IV 2019, 1 ♂, leg. PT; Górznieńsko- Lidzbarski PK: Czarny Bryńsk n. Brynicą [ DD 19], 26 IV 2019, 1 ♂, 1 ♀, leg. RŻ. Pojezierza Wschodniobałtyckie. Rez. Starożyn [ FE 57], 15 VI 1978, 3 ♂♂, leg. BS, coll. BS ( Soszyński 1981), 15 VI 1978, 1 ♂, 1 ♀, leg. BS, coll. ŁM ( SOSZYŃSKI 1981), 15 VI 1978, 4 ♂♂,

153

1 ♀, leg. BS, coll. ISEZ PAN Kraków ( SOSZYŃSKI 1981), 15 VI 1978, 1 ♂, leg. BS, coll. PT ( SOSZYŃSKI 1981); Wigierski PN: Cimochowizna, na martwej topoli Populus tremula [ FE 39], 26 V 2016, 8 ♂♂, leg. ŁM (fot. 4 g) (ŻÓRALSKI et AL. 2016), 27 V 2016, 1 ♂, leg. ŁM (ŻÓRALSKI et AL. 2016), 16 VI 2017, 1 ♂, leg. ŁM (ŻÓRALSKI et AL. 2017b, jako z Leszczewek Siedl.). Niziny Środkowopolskie. Rogów ad. Skierniewice [ DC 24], 6 VI 1977, 2 ♂♂, leg. BS, 7 VI 1977, 3 ♂♂, leg. BS, 2 VI 1978, 1 ♂, 1 ♀, leg. BS, 3 VI 1978, 2 ♂♂, leg. BS; Tuszyn [ CC 91], 8 V 1978, 1 ♂, leg. BS; Rez. Wolbórka ad. Tuszyn [ DC 11], 9 V 1980, 1 ♂, leg. BS; Teofilów [ DC 40], 1 V 1983, 1 ♂, leg. BS; Grotniki ad. Zgierz [ CC 85], 14 V 1986, 4 ♂♂, leg. BS, 24 V 1986, 1 ♀, leg. BS; Las Łagiewnicki: Arturówek [ CC 94], 9 V 1988, 2 ♂♂, leg. JKK, coll. MPUŁ ( KOWALCZYK et WATAŁA 1991, jako B. testacea ); Łódź: Łagiewniki [ CC 94], 14 V 1988, 1 ♂, 3 V 1991, 1 ♂, leg. JKK, coll. MPUŁ ( KOWALCZYK et MAJECKI 2002, SOSZYŃSKI et AL. 2010), 29 IV 1994, 1 ♂, leg. BS, 3 V 1994, 2 ♂♂, 1 ♀, leg. BS, 20 IV 1995, 1 ♀, leg. BS; Rez. Gałków [ DC 13], 15 V 1988, 1 ♀, leg. JKK, coll. MPUŁ ( MARKOWSKI 2001); Rez. Popień ad Rogów [ DC 23], 30 V 1991, 6 ♂♂, 1 ♀, leg. JKK, coll. MPUŁ ( MARKOWSKI 2001); Rez. Łaznów [ DC 12], 5 V 1992, 3 ♀♀, leg. BS; Uroczysko Janinów ad Stryków [ DC 04], 26 V 1992, 1 ♀, leg. JKK, coll. MPUŁ (KOWALCZYK et AL. 1998, KOWALCZYK et MAJECKI 2002); Łódź: Ogród Botaniczny [ CC 93], 18 V 1997, 3 ♂♂, 4 VI 1997, 1 ♂, 9 V 2001, 1 ♂, leg. JKK, coll. MPUŁ (MARKOWSKI et AL. 1998, KOWALCZYK et KURZAC 2002); Spalski PK: Spała [ DC 41], 19 V 1999, 1 ♀, leg. BS; Spalski PK: Konewka [ DC 41], 20 V 2012, 1 ♀, leg. ŁM, 23 IV 2015, 1 ♂, leg. RŻ ( WITEK et AL. 2015), 26 IV 2015, 2 ♀♀, leg. Z. MOCARSKI; Moszczenica: ZNPK [ DC 10], 24 V 2012, 1 ♂, leg. Z. MOCARSKI; Uroczysko Wiączyń [ DC 03], 3 VI 2013, 1 ♀, leg. R. KAŹMIERCZAK, coll. BS. Wyżyna Śląsko- Krakowska. Ojcowski PN: Dolina Sąspowska [ DA 16], 26 VII 1989, 1 ♂, leg. A. PALACZYK (Klasa et Soszyński 2011), 19 V 2011, 1 ♂, leg. A. KLASA, coll. OPN ( MIELCZAREK et KLASA 2017). Załęczański PK: Rez. Stawiska [ CB 45], 2 VI 1998, 1 ♀, leg. JKK, coll. MPUŁ ( KOWALCZYK et KURZAC 2000, 2002); Ojcowski PN: Wąwóz Jamki [ DA 16], 16 V 2002, 1 ♂, leg. A. KLASA, coll. OPN ( KLASA et SOSZYŃSKI 2011); Ojcowski PN: Młynnik [ DA 16], 5 V 2003, 1 ♂, 1 ♀, leg. A. KLASA, coll. OPN ( KLASA et SOSZYŃSKI 2011); Ojcowski PN: Ojców – serpentyny, 25 IV 2008, 1 ♂, leg. A. KLASA, coll. OPN ( KLASA et SOSZYŃSKI 2011). Wyżyna Małopolska. Świętokrzyski PN: Święty Krzyż [ EB 03], 22 VI 1978, 5 ♂♂, 1 ♀, 24 VI 1978, 2 ♂♂, 1 VI 1979, 1 ♂, 1 ♀, 3 VI 1979, 1 ♀, leg. JKK, coll. RŻ (ŻÓRALSKI et AL. 2017); Kurzelów ad. Włoszczowa, ex. pupa Populus tremula [ DB 14], 23 II 2008, 3 ♂♂, 1 ♀, leg. ŁM; Przedborski PK: rez. Czarna Rózga [ DB 35], 3 V 2008, 7♂♂, 1♀, leg. BS, coll. ŁM (fot. 4 h), 20 V 2016, 1 ♂, leg. R. KAŹMIERCZAK, coll. ŁM, 3 V 2008, 4 ♂♂, 2 ♀♀, leg. ŁM, 3 V 2008, 2 ♂♂, leg. T. OSICKI, coll. ŁM; Kurzelów ad. Włoszczowa [ DB 23], 19 IV 2009, 1 ♂, 2 ♀♀, leg. ŁM; Przedborski PK: rez. Bukowa Góra, na pniu buka Fagus [ DB 25], 14 VI 2009, 1 ♀, leg. ŁM; Przedborski PK: Zabrody [ DB 34], 23 IV 2011, 1 ♂, leg. ŁM, coll. RŻ, 23 IV 2011, 1 ♂, leg. ŁM; Spalski PK: Ceteń [ DC 50], 22 IV 2015, 1 ♂, 1 ♀, leg. ŁM ( WITEK et AL. 2015), 27 IV 2015, 1 ♂, leg. PT ( WITEK et AL. 2015); Wyżyna Miechowska: Grzymałów [ DA 47], 23 IV 2015, 1 ♂, leg. C. BYSTROWSKI, coll. RŻ. Wyżyna Lubelsko- Lwowska. Rez. Szumy nad Tanwią, rój przy podstawie pnia olszy czarnej Alnus glutinosa [ FA 58], 2 V 2010, 16 ♂♂, leg. ŁM. Podkarpacie Północne. Kraków: Las Mogilski, ex. pupa [ DA 34], 16 IV 2011, 1 ♂, leg. ŁM; Kraków: Las Mogilski [ DA 34], 27 IV 2014, 1 ♂, leg. ŁM. Zewnętrzne Karpaty Zachodnie. Stobierna ad. Dębica, z pnia bukowego Fagus [ EA 34], 25 III 2011, 1 ♂, leg. A. Trzeciak, coll. ŁM. Beskidy Wschodnie. Bieszczady: Ustrzyki Górne [ FV 24], 18 VI 1966, 1 ♀, leg. R. BAŃKOWSKA, coll. MiIZ PAN ( BAŃKOWSKA 1971, jako B. bicolor, BAŃKOWSKA 1980 , KLASA et AL. 2000); Bieszczady: Bereżki [ FV 24], 29 VI 1967, 1 ♂, leg. R. BAŃKOWSKA, coll. MiIZ PAN ( BAŃKOWSKA 1971, jako B. bicolor, BAŃKOWSKA 1980 , KLASA et AL. 2000), 27 V 2014, 1 ♀, leg. RŻ; Bieszczady: Suche Rzeki [ FV 15],

154

30 V 2013, 1 ♂, 1 ♀, leg. PT, 24-29 V 2013, 7 ♂♂, 2 ♀♀, leg. ŁM, 27-31 V 2013, 1 ♂, leg. Z. MOCARSKI.

ROZMIESZCZENIE. Szeroko rozmieszczony gatunek występujący od Francji na zachodzie poprzez Europę środkową do Europejskiej części Rosji na wschodzie, wymieniany m.in. z Wielkiej Brytanii ( STUBBS et FALK 1983), Norwegii ( NIELSEN 1992), Danii ( TORP 1993), Rumunii ( STĂNESCU et PÂRVU 2005), Litwy ( LUTOVINOVAS 2006), Polski ( KLASA et SOSZYŃSKI 2011), Węgier ( TÓTH 2011), Hiszpanii (RICARTE et AL. 2013) oraz Grecji (STEENIS et STEENIS 2014).

Jest to najczęściej spotykany przedstawiciel rodzaju Brachyopa w Polsce. B. pilosa jest stosunkowo łatwa w identyfikacji na podstawie owłosienia wici czułków, wyraźnego dołka czuciowego na 3 segmencie czułka, jasno ubarwionej tarczki oraz dobrze zaznaczonego szwu notopleuralnego. W trakcie oznaczania okazów B. pilosa obserwowaliśmy zmienność wielkości dołka czuciowego, okazy o większym dołku mogą być błędnie klasyfikowane jako Brachyopa plena COLLIN, 1939 .

Larwy rozwijają się pod korą oraz w wyciekach soku drzew liściastych. Okazy z Polski odławiano na kwiatach wierzby Salix , śliwy Prunus , czeremchy pospolitej Prunus padus i głogu Crataegus . Gatunek odwiedza ponadto kwiaty baldaszkowatych oraz czosnku niedźwiedziego Allium ursinum , rzeżuch Cardamine sp. , kaliny koralowej Viburnum opulus (SPEIGHT 2017) . B. pilosa wyhodowano w Polsce z larw zebranych pod korą martwej topoli osiki Populus tremula L. oraz buka Fagus sylvatica . W Polsce B. pilosa aktywna była z końcem kwietnia i w maju, a w zimnych lokalizacjach o górskim charakterze wyjątkowo także w czerwcu i lipcu. Prawie wszystkie historyczne okazy G. SCHROEDERA i O. KARLA opublikowane jako B. bicolor dotyczyły B. pilosa .